στουρμ ουντ ντρανγκ

(Sturm und Drang). Κατά λέξη Θύελλα και Ορμή, από το ομώνυμο δράμα, 1777, του Φρήντριχ Μαξιμίλιαν Κλίνγκερ). Ιδεολογικό κίνημα που αναπτύχθηκε στη Γερμανία μεταξύ του 1770 και του 1880 περίπου και κινητοποίησε τις ζωντανότερες δυνάμεις του γερμανικού πνεύματος. Το κίνημα εκδηλώθηκε ως αντίδραση στο διαφωτισμό και συγκέντρωσε τις δυνάμεις μιας καινούριας νεολαίας, εχθρικής προς τα ορθολογικά σχήματα με αριστοτελική σφραγίδα. Το 1772 συγκροτήθηκε στο Γκέτινγκεν ένας όμιλος ποιητών (Göttingen Hain ή Άλσος του Γκέτινγκεν), που τους ένωνε η κοινή άρνηση της ποίησης ροκοκό του Βήλαντ και των στερεότυπων σχημάτων του 18ου αι. To Göttingen Musenalmanach (Ημερολόγιο των Μουσών του Γκέτινγκεν), που ιδρύθηκε το 1769, ήταν το λογοτεχνικό όργανο της ομάδας και δημοσίευσε, ανάμεσα στα άλλα, έργα των Γκέτε, Χέρντερ και Μπύργκερ. Προδρομικά πνεύματα για το «Στουρμ ουντ Ντρανγκ» ήταν ο Χέρντερ και ο Χάμαν και ανυπέρβλητο πρότυπο ο Σαίξπηρ. Και ακριβώς στο θέατρο είναι που έδωσε το κίνημα, αξιοποιώντας και τα διδάγματα του Λέσινγκ, τους πιο χαρακτηριστικούς καρπούς του. Ο ίδιος ο Σίλερ αισθάνθηκε την επίδρασή του και ο Γκέτε, γύρω από τον οποίο κινούνταν, στο Στρασβούργο και στη Φρανκφούρτη, οι κύριοι εκπρόσωποι του κινήματος, βρήκε κι αυτός στο «Στουρμ ουντ Ντρανγκ» βαθιές πηγές έμπνευσης (Γκαιτς, Έγκμοντ, Βέρθερος). Δύο ποιητές ήταν οι σημαιοφόροι του κινήματος: ο Φρίντριχ Μαξιμίλιαν Κλίνγκερ και ο Γιάκομπ Λεντς, βασανισμένη και άτυχη μορφή, που στις τραγικές ανθρώπινες συνθήκες των έργων του φαίνεται να προαγγέλλει ένα μελλοντικό θέατρο. Με το «Στουρμ ουντ Ντρανγκ» συνδέθηκαν κατά τον έναν ή τον άλλον τρόπο και οι Χαίλτυ, Χάινσε και Σούμπαρτ. Εμπνεόμενοι από μια θρησκευτική, χερντεριανή, αντίληψη της ιστορίας, οι Stürmer βλέπουν πρόσωπα και δραματικά ποιήματα (μπαλάντες) ως εκδηλώσεις της θείας θέλησης, που καθήκον του ποιητή είναι να συλλάβει και να παρουσιάσει στον αναγνώστη, όχι πια ως στατική πραγματικότητα, αλλά ως αέναο γίγνεσθαι. Στην ποίηση προτιμούν το τρομερό και το σκοτεινό, τον ρυθμικό και επαναλαμβανόμενο στίχο. Τυπικό δείγμα είναι οι μπαλάντες του Μπίργκερ, που αναπολούν, ακόμα και στο ποιητικό μέτρο, φρικιαστικές σκιές και νυχτερινούς καλπασμούς: Λεονώρα, Ο άγριος κυνηγός κλπ. Κίνημα νεανικής εξέγερσης που δεν του έλειπαν και οι πολιτικοκοινωνικές αποχρώσεις, το «Στουρμ ουντ Ντρανγκ» ήταν ένας ανοργάνωτος, δραματικός πρόδρομος του ρομαντισμού, γεμάτο πάθος για εξόρμηση προς την απρόσιτη πληρότητα της ζωής, ικανή να προσεγγίσει τον άνθρωπο στο θείο, την ανθρώπινη ψυχή στην ψυχή του σύμπαντος.

* * *

Ν

γερμανικό λογοτεχνικό κίνημα τού 18ου αιώνα το οποίο κήρυξε τη στροφή προς τη φύση και προς την ατομικότητα τού ανθρώπου και επιδίωξε την κατάλυση τής λατρείας τού ορθολογισμού που καλλιεργούσε ο Διαφωτισμός, κίνημα τού οποίου σημαντικοί εκπρόσωποι ήταν ο Γκαίτε και ο Σίλερ.